GELDİK, GÖRDÜK, SEVDİK

Çocukluğumdan bu yana bildiğim bir şey varsa o da toprakla haşır neşir olduğum zamanların hayatımın en keyifli zamanları olduğu. İstanbul’da doğup büyüdüysem de tatillerimizi köylerde geçiriyor ve bu zamanları yılın diğer zamanlarında iple çekiyordum. Liseyi bitirdiğimde babama çoban olmak istediğimi söylediğimde şaşırmaktan çok yardımcı olmak istemişti. Köye gittik, keçi fiyatlarını araştırdık, köyün hemen dışında yıkıntı bir eve baktık; sahibiyle anlaştık, derken işler ters gitti, olmadı. Sonra iş, arkasından üniversite, tekrar iş. Değişen şeyler olduysa da köyle ilgili isteklerimin bir türlü değişmediğini, aksine daha da güçlenmiş bir halde aklımı kurcaladığını görüyordum. 2004 yılı itibariyle de istediklerimi artık yapabilme gücüne eriştiğimi veya şartların olgunlaşmaya başladığını hissetmeye başlamıştım. O sırada Cihangir’de yaşıyor, buraları seviyordum; muhabbet güzeldi, dostluklar güzeldi; demlenen çaylarla Cihangir camii bahçesinden İstanbul’u izlemek de güzeldi. Ama, gönlümde yatanın buralar olmadığını, ellerimi toprağa sokmadan, gözümü dağlarda dolaştırmadan rahat edemeyeceğimi de çok iyi biliyordum.

Yanlış hatırlamıyorsam Çinliler olacak, demişler ki, insanın mutlu olması için üç şey lazım: Bir amaç, toprakla uğraşmak ve dostlar. Benimle ve Çinlilerle aynı veya en azından benzer şeyleri düşünen arkadaşlarla konuşarak arazi arama işlerine başladık. En uygun zamanım bir buçuk aylık yaz tatilleriydi. Başlangıçta sekiz arkadaşla yazı planladık ve yaz geldiğinde iki kişi olduğumuzu gördük. Yola çıktık. Arkadaşım Kazdağları’nın arka taraflarında bir yeri daha önce görmüş, beğenmiş. Satılık olan bu yerde taş bir ev de varmış. Gittik, gördük ancak satılmıştı. Oyalanmayarak Batı Toroslar’a gittik. Alakır Nehri yakınına yerleşmiş olan arkadaşlarımız Birhan ve Tuğba’yı ziyaret ettik, oradan Akseki taraflarına geçtik, Mersin’e devam ederek tekrar yaylalara çıktık. Kriterlerimize uyan yerlerde her nedense genellikle soğuk karşılandık, sıcak karşılandığımız yerlerde de aradığımız kriterleri bulamadık. Bulduğumuz birkaç yere ise gücümüz yetmedi.

Bu şekilde birkaç yıl daha geçti. Arkadaşlar dağıldı. Kimi yurt dışına gitti, kimi bana uymayan yerlere yerleşti, kimi şehirdeki işlerine daldı, kimiyse unuttu gitti, dağıldık bitti.

Bu arada evlendim, çocuk fikri de vardı. Sosyal yaşam bir ihtiyaç ama kafamda oluşan yaşam tipi, dostlarla bir toprağı paylaşmaktan uzaklaşarak, komşuluk ilişkilerinin olduğu ayrı yaşam alanlarına doğru dönüyordu. Yani dağ başında bir grup arkadaşla hayatı paylaşmak ve bunu bir deney olarak büyütmek yerine hali hazırda bir şeylerin başlamış olduğu, aynı arazide yaşamayan ama birbirlerine yakın yerleşmiş, üstelik aynı frekansta olan insanların bulunduğu yerlere bakınma fikri ağır bastı. Başka bir açıdan da “uzak ve yakın”ı bir arada barındıran bir yer arıyorduk artık. Birhan’la konuştuğumuzda Kazdağları fikri tekrar gündeme geldi ancak bu kez körfeze inen güney kısımlar. Aslında 2005 yılında eşimle oraları şöyle bir dolaşmış ancak sevmemiştik. Üstelik Toroslar’la karşılaştırıldığında benim dağ aşkımı ve yaban sevdamı karşılamıyordu. Yine de 2009 yılı itibariyle tekrar bir gözden geçirdiğimizde Dedetepe çiftliği, Buğday derneğinin kırsal merkez binası gibi oluşumlar çekici geldi. Ağustos ayında tekrar gittik oralara; Dedetepe çiftliğinden Erkan’a uğradık, civar bölgeyi tanıyan biriyle dolaşmaya başladık.

Kazdağları’nın batıya doğru uzanan ve ana kütleye göre alçalan dağlık arazilerine doğru bir tırmanış. Önce birkaç zeytinliğe baktık ancak bir zeytinlik aramıyorduk. Zeytin ağaçlarını çok sevsem de hem bulundukları iklim, hem de yansıtıcı yapraklarının ortam ısısını arttırmalarından dolayı yazları genellikle bunaltıcı yerler olurlar. Tek bir ağaç türünden ibaret bir yer de istemiyorduk.  Bakınmaya devam ettik; ilk olarak bol manzaralı yerlerden geçerek tırmandık ta tırmandık, sonra bir süre kızılçam orman ı içinden geçen bir yoldan ilerlemenin ardından hiç beklemediğimiz bir anda açıklık bir yere geldik. 450 m rakımda, güney bakılı, uzaktan da olsa deniz gören, dağlı bağlı bir manzara. Bizi buraya getiren kişi arazinin satılığa çıktığını ancak son durumun ne olduğunu bilmediğini söyledi. Sormasını istedik ve şöyle bir gezindik. Uzun süredir bakımsız kaldığı ve hor kullanıldığı belliydi. Etrafındaki komşu arazilere bakıldığında en ağaçsız ve kuru görünen yer burasıydı. 3 buçuk dönüm kadar bir yer olsa da eğimli arazilerin gerçek yüzölçümleri her zaman daha fazla oluyor. Henüz yatay koordinatları rakım eğrileriyle birlikte hesaplayacak bir sistem uygulanmıyor.

Arazinin eğimli oluşunun avantajları da var dezavantajları da; eğim arttıkça dezavantajlar da artıyor. Ama uzun yıllardır yer aramaktan sıkılmış birisi olarak göze her şey kolay görünüyor; onu da yaparım, bunu da yaparım; peki ya su? Araziden iki ayrı su hattı geçiyormuş; ev yapınca bağlatırmışım; güzel… O halde evdeki hesap çarşıya uyarsa bu yer de bize uyar.

Bu fotoğraf güneye döndüğümüzde görünen manzara. Karşıdaki dağ Adatepe. Etrafındaki dalgalı araziden bir ada gibi yükseliyor. Taş evleriyle meşhur olan Adatepe köyü bu dağın içindeki çanak gibi alanda kurulmuş. Ne deniz tarafından, ne buradan, ne de başka bir yerden görülmüyor. Aslına bakılırsa buradan hiçbir yerleşim yeri görünmüyor ama görünen her bir tepenin arkasında bir köy veya kasaba var, böyle ilginç bir yer. Sanki kimseler yok.

 

İyisiyle kötüsüyle, neler var, neler yok? Toprak çoğu yerde açığa çıkmış, bitki örtüsü yok olmuş. Dikilmiş zeytin fidanlarının gövdesi dahi keçilerin kurbanı olmuş, kabukları sıyrılmış. Diğer yandan bu bölgenin %95’inde olduğu gibi bir zeytinlik değil. Önceki sahibi farklı tür ağaçlar dikmeye özen göstermiş.

Arazinin genel durumu. Zamanında yapılmış ve yer yer dağılmış, yıkılmış setler var. Beygirlerle iniş ve çıkışlar için setler zikzaklı patikalara izin verecek şekilde yerleştirilmiş; bu dağınıklık, zamanın getirdiği tahriplerle birleşince oldukça düzensiz ve belirsiz bir basamak sistemi ortaya çıkmış. Toparlamak zor görünüyor.

Doğası gereği bulunan bazı ağaçların hala ayakta olduğunu görmek ise güzel. Buradaki Katran ardıcı ve boylu ardıç yetişkin ağaçlar haline gelmişler. Onlar gibi menengiçler, sınır boylarında tespih ağaçları, yabani erikler, it gülleri, karaçalılar, akçakesmeler, mazı meşesi ve daha başka yabani türler de var. Bunların dışında kesilmiş iki çınar, yorulmuş olan bu toprağın potansiyeli hakkında bilgiler veriyor. Çınarlardan biri bir metre gövde çapının üzerindeymiş. Yarım metre çaplı olan ise dipten yeniden sürmüş. Burayı ilk görüşümüzden iki hafta sonra tekrar geldiğimizde tapuyu üzerimize geçirmiştik. İki saatimiz vardı “bizim” hissini koklayarak, görerek, dokunarak yaşayabilmek için.

Antep fıstıklarını görmek biliyorum biraz şaşırtıcı. Yirmi kadar Antep fıstığı arazinin her yerine dağılmıştı. Menengiç üzerine aşılanmışlar. Bölgedeki geçmişleri 50 yılı geçmiyor. Antepli bir milli eğitim müdürünün ilk gez getirip dikilmelerinde öncülük ettiğini duydum. Eylül 2009’daki bu halleri bereketli bir yılın göstergesi sanırım. Yapraklardaki karasenk hastalığı ise küçük beneklerden ibaret; artarsa bir çaresine bakmak gerekir. Bazen hastalıklar doğal yollarla artmadan yok olabiliyorlar. Önce gözlemlemek isteyişimin nedeni bu.

Üç adet armut ağacı. Hepsi aynı çeşit. Saman armudu diyorlar köyde. Kültür armudundan çok ahlata yakın. Dalından koptuğu gibi yemek mümkün değil. Ağızda bıraktığı burukluk uzun zaman geçmiyor. Yemenin tek yolu şuymuş: Kasım başlarında hasadı yapıldıktan sonra bir sıra armut ve bir sıra saman dizilerek beklemeye almak. Sonrasında, yumuşadıkça yeniliyorlarmış. En irilerinin çapı 5.5cm kadar; pek çoğu ise 4 cm’den büyük değil. Bu üç ağaçtan ikisi yaşlanmış, delik deşik olmuş halde; diğeri ise gayet sağlıklı. Bu armutlardan başka biri yetişkin üçü de fidan diyebileceğimiz boyutlarda üç ahlat var. Yetişkine dokunmazsam da gençlere başka tür armutlar aşılamayı düşünüyorum.

On kadar incir ise bereketleriyle ağırlıklarını koyuyorlar. Beş farklı çeşit var. İkisi ortalama irilikte, diğer çeşitler ise küçük boylarda. Lokma tatlısı kadar.

Bunlar küçük bir çeşit. Kalınca fakat yumuşak olan kabukları çok kolay soyuluyor ancak soymadan olduğu gibi ağza atmak daha kolay.

Ve ilk hasat. Vakitsizlikten iki sepet doldurabildik.

Yetişkin tek zeytin ağacı kendisi. Uzun zamandır budama görmemiş, serpilip güzelleşmiş. Hafif bir seyreltmeden fazlasını düşünmüyorum. Işık almadığı için kuruyan dallarla sürtünen dalları almakla yetinmek daha uygun geliyor. Zeytinlerin budanma ihtiyaçlarının başında toplama kolaylığı var. Sonra da yatay açılarda büyüyen dalların ağırlaştıkça kırılma riskleri. Bir de genç sürgünlerin nispeten daha fazla meyve yapması. Yine de bu güzelliğe kıymak istemem. Nihayetinde ekonomik bir plan değil bu; birkaç saat fazladan uğraşmak eksiltmez bir yanımızı.  Arazideki diğer zeytinler ise harap haldeler. Dört beş fidan haricinde hepsi, yani yirmi küsur fidan, keçilerin saldırısına uğramış; yaprak ve ince dallar yetmemiş, gövde kabukları da kemirilmiş. İlk fırsatta bu kuru gövdeleri keserek dipten çıkacak olan yabani sürgünleri aşıya gelinceye kadar koruma altına almak istiyorum.

Ve tatlı cadı. Arazinin en üst setinde tek başına. Dallarını dikenlerle donatmış, yaklaşmayın yakarım diyor lakin meyvelerini ise dikenlerin ötesine uzatmış, toplayın da yiyin der gibi. Üzerindeki on bir meyve henüz olgunlaşmamış ama birini koparıp yedik oracıkta. Devedişi gibi görünüyor. İnce kabuklu, taneler iri ve tatlı. Kuru bir arazide olması ise hayli garip. Maşallah…

Daha başka, burada fotoğrafı olmayan dört bademle yaşlıca bir erik var. Köylülerin dediğine göre iri ve bal gibi bir sarı erikmiş.

Evet, gezdik, gezdik, gezdik ama bir türlü aradığımız yeri bulamadık derken bir günde bulduk, beğendik ve iki hafta sonra aldık. Ya da yanılıyor muyuz? Şöyle bir durup geriye döndüğümde kılı kırk yaran kriterlerime ne oldu diye soruyorum. Belirlemiş olduğum, yazmasam da her daim aklımda olan ve bana rehberlik eden kıstaslarıma bir göz atmanın,  bu yerle karşılaştırdığımda hangilerinin uyduğunu, hangilerinin uymadığını bulmak iyi olur. Hem benim için, hem de böyle bir yola girecekler için:

1-Suya yakın olması: Su yaşamdır. Uygun bitki türleri ve yetiştirme teknikleriyle birlikte farklı su hasadı yöntemleri de işin içine katıldığında su bakımından fakir yörelerde dahi tarım yapmak mümkündür ancak tarım arazisi aynı zamanda yaşam arazisi olarak planlanacaksa arazide veya yakınında herhangi bir su kaynağına ihtiyaç vardır. Su problemi olmayan yerlerde iklim de müsait ise bereket bol olur.

Bizim yerimizde ise doğal bir kaynak yok. Köyün suyundan alma imkanımız varmış. Tam olarak bu kritere uyduğumu söyleyemem bu yüzden. Birde sıfır diyelim.

2-Arazinin kendi haline bırakılmış olması: Kendi haline bırakılmış bir arazinin hâlihazır tarım kültürü bakımından dezavantajları varsa da günümüzün kimi yanlış uygulamalarının kötü etkilerinden kurtulmuş veya bu etkilerin iyileşme sürecine girmiş olması bakımından çok önemli avantajları da vardır. Kendi haline bırakılmış bir tarım arazisi muhtemelen kimyasal gübre ve ilaçların kullanılmadığı veya kullanılmışsa da zamana bağlı olarak etkisinin azaldığı ve hatta bittiği araziler olabilir. Kendi haline bırakılmış arazilerde kendiliğinden (tohumdan) çıkmış meyve ağaçlarına rastlanabilir; bu ağaçlar güçlü ve sağlıklı olduklarından uygun yaşa geldiklerinde aşı için anaç olarak kullanılacağı gibi isteğe göre öyle de bırakılabilir. Böyle arazilerde yabani ot ve hayvan çeşitliliği artmıştır ve doğal bir tarım için kontrol edilmeye, yönlendirilmeye hazırdırlar. Doğal tarımın yaban hayatına olan bağları güçlüdür ve bu bağları yeniden kurmak yerine hazır bulmak ve sonradan yönlendirmek işleri hızlandırır. Bu türden tarım arazilerinin dezavantajları olduğunu yazmıştım; bana göre en önemlisi, yıllarca budanmaya alıştırılmış meyve ağaçlarının kendi hallerine bırakıldıklarında karmaşık bir hal alıp dengelerini kaybetmeleri ve hastalıklara davetiye çıkarmalarıdır ancak bu problem, ağaç halen yaşıyor ve sağlığını şöyle böyle koruyor ise halledilemeyecek bir problem değildir. Bu türden araziler genellikle köylünün hayvanlarını yaydığı yerler olarak da görülürler ve bu durum yıldan yıla toprağı zayıflatan bir durumdur ancak toprak güçlüdür ve korunduğu, uygun önlemlerin alındığı, kimi iyileşme yöntemlerinin uygulandığı durumlarda şaşırtıcı biçimde kendini toparlar.

Arazi tam olarak bu durumda. Bakımsız, yıpranmış ancak doğal. İkide bir oldu.

3- Bitki çeşitliliğine sahip olması: Mono kültür bir tarım arazisinde seçilmiş olan bitki türü topraktan aynı besinleri alır ve bir süre sonra bu besinlerde azalma olur, toprak verimsizleşir, çiftçi gübreye –genellikle kimyasal gübreye- sarılır; kısa vadede başarı, uzun vadede ise bereketsizlik görülür.  Böyle arazilerde zararlılar(mantar hastalıkları veya böcek vb fark etmez) herhangi bir engelle karşılaşmadan arazinin biricik türüne zarar verdiklerinde o yıl çiftçinin işi bitmiş olur. Çiftçi bundan iki ders çıkarabilir, biri doğru, öbürü de yanlış ders. Doğru ders: Monokültürü bırakır, hakim bir tür seçse bile çeşitliliğe yönelir, denge sağlar. Yanlış ders: Bir daha bu riskle karşılaşmamak için pestisitlere veya fungusitlere dadanır. Günümüzde alınan ders genellikle yanlış olan. Monokültürün daha başka olumsuz yanları da vardır. Bu durumda çeşitlilik iyidir diyelim; iklimi, toprağı, türler arası ilişkileri gözeterek oluşturulan ve yabandan da destek alınan bir tarım arazisi meyve sepeti gibidir.

Bulunduğumuz yerden denize kadar olan yerler hep zeytinlik. Burada ise çeşit bol. Bu durumda üçte iki.

4- Ormana yakın olması: Orman, karaların en üretken yeridir. Orman, oksijen, su, nem, toprak, odun, yaban besinleri, huzur ve sağlık verir. Böyle bir yere yakın olmanın çok avantajı vardır. Saymakla bitmez.

Ormanla aramızda 50 m kadar mesafe var. Yaprak döken bir orman olsaydı nimetleri daha bol olurdu ancak orman ormandır. Dörtte üç.

5- Köye Yakın Olması: Köylülerin, özellikle de yaşlıların bilgi ve deneyimlerinden yararlanmak onlarla konuşmakla ve onları gözlemlemekle mümkündür. Okuduğunuz yüzlerce sayfa onların tek bir sözüyle veya gördüğünüz tek bir sahneyle aydınlanabilir. Köy hudutlarında kalan bir arazinin alt yapısı büyük ölçüde hazırdır; bu kaynaklar zaman içinde alternatifleriyle değiştirilecekse bile ilk başlarda işleri hızlandırır ve sonrasında da yedekte kalmalarının yararı vardır. Ürünlerde değiş tokuş yapmak mümkündür ve ihtiyaç duyulan pek çok kaynak yakındır. Bundan başka, dünyanın bin türlü hali var… Diğer taraftan köyle iç içe olmanın bulunulan köye göre değişebilen bazı can sıkıcı yanları da olabilir. Çoğunlukla çöplerin sağa sola atılması ve bundan rahatsızlık duyulmaması, tuvalet giderlerinin bakımsız olması, geri dönüştürülememesi ve ortaya çıkan sağlıksız koşullar, gürültü, dedikodu alışkanlığı, yabancıları hor görme vb.

Köyle aramızda dört yüz metre kadar bir mesafe var. Ne yakın ne uzak; bence iyi böyle. Beşte dört.

6- Kafa Dengi Arkadaşlar: Dağ, orman, bağ, bahçe… Hepsi güzel, hoş. Bir de bunları paylaşacak, arada sırada iki laf edecek, kimi zaman derin mevzulara da dalabilecek dostlar varsa ne âlâ. Aslında gerçek bir ihtiyaçtan bahsediyorum. Zaman geçtikçe bunun önemini daha iyi anlıyorum.

Bulunduğumuz köyde yeni tanıştıklarım var. Asıl bahsettiğim arkadaşların en yakını ise 5 km kadar ileride. İstanbul’u düşünürsem çoğu arkadaşım daha uzak mesafelerde oturuyor veya çalışıyorlar. Yine de bu kriter karşılanıyor mu emin değilim. Puanlama dışı kalması daha uygun.

7- Yangına hassas bölgelere uzak olması: Yangın kasıp kavurucudur; ortaya çıktığında başa çıkmak çoğu zaman zordur ve en ufak rüzgârda dahi kat kat hızlanma eğilimindedir. Böyle bir tehlike kimi hassas bölgelerde yüksek risk haline gelir. Sıcak ve kuru iklim ormanları genellikle kolay yanan ancak diğer taraftan da kendini yine kolayca yenileyebilen ağaçlarla bezelidir. Türkiye’nin en tehlikeli yangın bölgeleri kuru ve sıcak bölgelerin tipik orman ağacı olan kızılçam orman sahalarıdır. Mümkünse bu ormanlardan uzak olmakta yarar var ancak unutmamalı ki bu ağaçlar Türkiye’de en fazla yer kaplayan ağaçlardır. Böyle bir yerde arazimiz var ise yangın bariyerleri oluşturma, yani yangına dayanıklı ağaç ve çalılarla bu orman arasına bir sınır çekme işi ihmal edilmemesi gereken bir iştir. Olası bir yangın durumundaki su ihtiyacını da göz önünde bulundurmak ve hazırlıkları yapmak gereklidir.

Yakınımızdaki orman maalesef kızılçam ormanı. Yangın riskimiz var. Bu durumda altıda dört.

8- Güneye veya güneydoğuya bakıyor olması ve mümkünse farklı bakılara da sahip olması: Pek çok ağaç ve sebze, meyve veya tohumlarını olgunlaştırmak için uzun süreli güneşe ihtiyaç duyar; duymayanlar da vardır ve aslında en önemlisi türleri bu uygunluk veya uygunsuzlukları değerlendirerek seçmektir. Öte yandan güneş sever bir bitki dahi, bilhassa kurak bölgelerde sürekli güneş ışığı altında sıkıntı yaşayabilir; böyle yerlerde ışığın gün boyu kalması toprağın daha çabuk kurumasına, bitkilerin susuz kalmasına, meyve hacmi ve sayısının düşmesine ve daha başka istenmeyen durumlara yol açabilir.

Arazinin yüzü tam olarak güney güney doğuya dönük. Pek çok bitkinin meyve kalitesi için uygun. Güneşlenme ihtiyacı az olan meyveler için iyi değilse de dediğim gibi pek çoğu için iyi. Yedide beş.

9- Tatlı eğimli olması ve biraz da düz yerlere sahip olması: Düz yerler genellikle sıkıcıdır. Böyle yerler hasat sırasında, arazide çalışmada ve dolaşmada, malzeme vb. taşımada avantaj sağlar sağlamasına da kimi dezavantajları da bağrında tutar. Misal, drenaj büyük bir problem haline gelebilir. Sulama sistemleri kurulduğunda yerçekiminden faydalanmak mümkün olmayacağından başka bir enerjiye veya suyun yüksekte depolanmasına ihtiyaç duyulur, birim alana düşen güneş ışığı ağaç gölgelerinden dolayı azalır ve bunun gibi şeyler. Düz arazilerde tarım faaliyetleri odağında bir yaşam alanı kurulacaksa kimi yükseklikler ve çukurluklar meydana getirme yoluyla arazi çeşitlenebilir ve farklı mikro iklim bölgeleri ve farklı bitki birlikleri oluşturulabilir.  Meyilli arazilerde ise eğim açısı arttıkça bu kez eğimden kaynaklanan daha başka problemler ortaya çıkar. En önemlisi yağmur suyunun toprağa sızacak vakti bulamadan akıp gitmesi, bu akışın hızlandığı durumlarda ise erozyonun artmasıdır. Böyle durumlarda toprak olması gerekenden erken kurur, diri örtü de akıp gitmişse işte o zaman çok kötü. Eğimi dik yerlerde bu türden sorunlarla karşılaşmamak ve yağmurdan olabildiğince yararlanmak için eş yükselti eğrilerinde hendek açma, araziyi setlendirme vb. yöntemler kullanmak büyük fayda sağlar.  Ancak, bu yöntemlerin bedelleri zaman, emek veya dolaylı emek yani para olarak karşımıza çıkar. Türkiye coğrafyasının büyük bölümünün eğimli arazilerden oluştuğunu düşündüğümüzde bu bedelleri büyük olasılıkla ödeyeceğimiz fikrine de alışmak gerekir; yine de uygun eğim derecelerini aramaya odaklanmak bu bedelleri azaltmaya yardımcı olur. Sonuç: Tatlı eğim iyidir; tatlı eğimli yerleri Allah sevdiğine bağışlasın.

Bizimki dik bir yer. Çok zorluklar bekler bizi. Yani buradan puan alamıyoruz, sekizde beş.

10- Vadi tabanına yakın olması: Vadi tabanları kimi olumlu, kimi de olumsuz yanlara sahiptir. Vadi tabanlarından genellikle bir dere geçer, bu dere bir kış deresi olsa bile açılan bir kuyu ile fazla derine inmeden suya ulaşabilme ihtimali yüksektir. Eğer, civar bölge tepelik, yıpratıcı rüzgarlara açık ve kurutucu ise vadi içleri korunaklı yerlerdir; nem oranı daha yüksektir. 

Arazi, vadi tabanlarında genellikle düzdür, iş yapmak kolaydır. Hem vadinin daha yukarı kesimlerinden, hem de yandaki yamaçlardan aşağıya organik ve inorganik maddeler yığılır ve toprağın kalınlığı da, verimi de artar. Buna karşılık tabana inen başka şeyler de olabilir. Misal, bu tür yerler sel tehdidi altındadır, heyelan ve kaya yuvarlanmaları olabilir, soğuk hava aşağıya indiğinden bu yerler civardan daha soğuk ve hatta dondurucu olabilir; bahar vakti don yaşanarak erken çiçeklenen bitkilerde verim düşebilir. Bu durumda vadi tabanının nimetlerinden faydalanmak, zararlarından da çok etkilenmemek için arazinin bir kısmı vadi tabanında, geri kalanı da yan kısımlarda olursa iyi olur. Anlaşılacağı üzere bir ev yapılacaksa en iyisi vadi tabanında yığılan soğuk hava kuşağının üzerinde yapılmasıdır; böylece kış geceleri daha rahat geçirilir, sel tehlikesinden uzak durulmuş olunur vb.

Vadi tabanında değiliz. Bir tepenin üzerinde sayılırız ancak hemen arkamız dar bir vadi tabanı. Fakat, nimetlerinden direkt olarak faydalanamıyoruz. Yine de organik maddelerin yığıldığı yerlerle aramızda 50 m mesafe var. Bu durumda bu maddeyi görmezden sayıyor ve puanlamaya katmıyorum.

11- Yolu olması: Keşiş hayatı için en iyi şey yolsuz ve hatta patikasız bir mağara olabilir pek âlâ. Ama, işin içine tarım, hayvancılık, sosyal yaşam, çoluk çocuk girerse yol lazım olur. Bir yerden bir yere gidip gelirken kullanmak için, araziye malzeme getirirken veya buradan götürürken kullanmak için, kaza gibi, hastalık gibi, yangın gibi acil durumlarda kullanmak için yol gerekir. Araziye kadar gelen bir yolun haricinde arazinin içine giren bir yol da çok yararlı olur.

Yolumuz var. Deniz kıyısındaki ana yoldan köye kadar asfalt; sonrasında 600 m kadar toprak yol. Dokuzda altı oldu.

12- Organik tarım yapılan bir bölgede olması: Kimyasal gübrelerin, herbisit ve pestisitlerin toprağı, havayı, suyu kirletmediği bir yer en iyisidir. Bizim kullanmadığımız ancak komşumuzun esirgemeden savurduğu türlü kimyasallar direkt veya dolaylı bir şekilde bizi de etkiler. Maalesef hiç beklemediğiniz yerlerde dahi bu türden kirletici maddelerin kullanımı o kadar yaygınlaştı ki tertemiz bir tarım arazisi bulmak gerçekten güçleşti.

Bu yer bu bakımdan doğru nokta. Köylülerin neredeyse tamamı bu türden kimyasalları kullanmıyor. O halde onda yedi.

13- Manzaralı olması ya da olmaması: Şu kararı vermek lazım: toprağımızda tarım mı yapılacak, manzara mı izlenecek? Şehrin sıkışık yapısından ve karmaşasından kaçanların pek çoğunun yaptığı hata, muhtemelen bu sıkışmışlığın doğurduğu ferahlık ihtiyacından kaynaklanır. Genellikle güzel manzaralı bir yer alınır, yani yerin tarım için uygunluğuna değil, yalnızca manzarasına bakılır. Manzarası güzel diye alınan yerlerin çoğunda tarım zordur çünkü manzaralı yerler genellikle yüksek, tepelik yerlerdir ve arazi eğimi epey fazladır; böyle yerlerde iş yapmak zordur. Buna karşılık manzarasız, kapalı yerlerde ise çalıştıktan ve yorulduktan sonra bu yorgunluğu alıp götürecek ve ruhu dinlendirecek açıklıklar yoksa işin keyfi tam anlamıyla çıkmaz. Açık alanlarda güzel bir manzaraya bakmak huzur verir, bu huzur da alfa dalgaları yaymamızı sağlar. Bu ise keyifli ve huzurlu olduğumuzun göstergesidir. Rahatlayamayan insan ürettiğinden de keyif almaz.  Bu nedenlerle önceliği arazinin tarıma uygunluğuna vermek, manzarayı da bulmuşsak şükretmek lazım.

Manzara muazzam; nerede dursak farklı, kendine has karakteri olan bir köşe var ve nerede dursak baktığımız yerde ayrı bir manzara. Buna karşılık eğim de az değil hani. Zaten tüm bu farklı, çeşitli manzaralar eğimin yüksek derecesinden kaynaklanıyor. Bu nedenle bu maddeyi de puanlama dışı bırakıyorum; harika manzaranın iyi, fazla eğimin kötü yanları var ve hala onda yedi.

14- Madencilik faaliyetleri, HES, sanayi ve benzer doğa talanlarından uzak olması: Madenler, hesler artık her yerde. Kapitale dayalı sistem cennet vatanı kavramış, tecavüz ediyor. Kalkınmaysa kimin, neresinin kalkındığı ortada. Sanayi, fabrikalar, bacalar, dumanlar, çöpler… Büyüyen şehirlerin ve öksüzleşen toprakların göstergesi bunlar.  Hepsinden ne kadar uzaksak o kadar iyi. Ama, büyük bir ama var burada. Nereye giderseniz gidin onlar da oraya geliyorlar. Son zamanlarda bu işlerin önünde duran yasalar dahi değiştirilmeye çalışılıyor.

Kaz dağları; adı, altın madenleriyle en çok anılan yerler arasında anılıyor son yıllarda. Maden sahalarına uzak değiliz; yakınız ancak karşı duruşa da yakınız. Buralarda toprağını sevenler var. Önemli olan da bu. Yine de bu kriterden puan alamıyoruz: On birde yedi.

On bir kriterden yedisini karşılıyor bu arazi.  Hepsine birden bakarsak on dört kriterden yedisini, yani yarısını tam olarak, üçünü ise kısmi olarak karşıladığını, dördünü ise karşılamadığını görürüz. Çok da fena değil diye düşünebiliriz ancak ilk maddedeki “su” bana kalırsa beş kriter gücünde. Yine de köyün suyunu bağlama imkanımız olduğundan dolayı rahatım. Bu kriterlere tabii ki daha başkaları da eklenebilir ancak bunlar bence en önemlileri.

Nihayetinde gördüğüm şu: İnsan bir şeyi ne kadar isterse hata olasılığı da o kadar artıyor. Zaman geçtikçe sıkıntı artıyor, sabırsızlık geldiğinde de gözler kapanmaya ve hayaller görmeye başlıyoruz. Şunu net olarak söyleyebilirim: Beş yıl önce buraya gelmiş olsaydım kesinlikle ilgilenmez ve arkama bakmadan giderdim. Ancak şimdi odaklanma zamanı. Her işte bir hayır vardır. Artık daha somut bir amacım var. Bu yıpranmış ve yorulmuş kuru toprağa destek olmak. Artık birbirimiz için varız. Biz onu, o da bizi mutlu edecek. Bilgimi, ilgimi ve sevgimi adıyorum. Hayırlı olsun.